door Marcia Engelander- van den Wittenboer

Naar aanleiding van nationale monumentendag die dit jaar voor het thema ’onderweg’ heeft gekozen, is mooi aangehaakt met deze tentoonstelling die speciaal voor het Erfgoedweekend Oirschot is gemaakt. Ineke Strouken heeft een enorme staat van dienst, wanneer je kijkt naar wat zij allemaal heeft gedaan en doet voor ons erfgoed is het teveel om op te noemen. Het belangrijkste wellicht is dat zij 32 jaar directeur is geweest van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland. Naast haar adviserende functie voor de gemeente Oirschot, is zij ook bestuurslid van Brabants Heem. Een maand is Strouken bezig geweest met het samenstellen van deze expositie. ”Met wat hulp vanuit het Rijksmuseum in Amsterdam en particuliere verzamelaars van schilderijen en foto’s van Oirschot is het mij goed gelukt een boeiend beeld van de reiziger neer te zetten”, vertelt Strouken enthousiast, ”De Torens zijn als het ware bakens voor reizigers en bakens voor het geloof. En daar hebben we er hier veel van in de gemeente Oirschot. En dan hebben we het niet alleen over de Sint-Petrusbasiliek die overal bovenuit ’torent’. Ook in de Beerzen en Spoordonk staan prachtige torens, die het verhaal vertellen waar we moeten zijn en waar we naar toe gaan.”

Kerkenpaden

Strouken vertelt met een stralende glimlach dat eigenlijk Oirschot één groot museum is en weet de geschiedenis van ons dorp heel mooi te vertellen. ”De Sint-Petrusbasiliek was ook een oriëntatiepunt voor de inwoners van Oirschot natuurlijk. Het dorp kende verschillende buurten, herdgangen genoemd. Op zondag liepen de bewoners naar de kerk om de mis bij te wonen en dat was vaak een flink eind lopen. Ze wandelden dan in rechte lijnen naar de kerk, waardoor er smalle paden ontstonden. Deze kerkenpaden zijn nog steeds zichtbaar in Oirschot.” Dit verhaal heeft betrekking op het Noyenpad en het Kerkpad, wanneer we de kaart van Oirschot eens goed onder de loep nemen. Zoals te zien op de landkaart lopen deze paden inderdaad in rechte lijnen naar de kerk. ”De inwoners hebben het vaak niet meer door en zijn het waarschijnlijk gewend om zo mooi te wonen, maar wij lopen als het ware op het verleden in ons dorp. Oirschot heeft zoveel moois te vertellen, het is overal om ons heen als we maar goed kijken”.

Oude Toren

Een ander voorbeeld dat Ineke Strouken graag met ons wil delen is de Oude Toren van Oostelbeers. ”Dit is nou echt één van de geheime pareltjes van onze gemeente”, vertelt zij gefascineerd, ”Een toren verscholen in de bosjes. Als je rond de toren loopt, loop je eigenlijk gewoon op een middeleeuws dorp. Er ligt tegenwoordig ook nog een omgevallen boom die ze hebben laten liggen en dat maakt het hele sfeertje nog magischer. Hierdoor kun je de toren net wat beter zien vanaf een afstandje”. Net buiten de bebouwde kom van Oostelbeers, midden in de velden vinden wij deze toren gebouwd rond het jaar 1300. De toren is nog een overblijfsel van de kerk die er sinds 1207 stond. De Toren heeft in 2023 een opknapbeurt gekregen. ”Ik vermoed dat als je de grond gaat bekijken rond deze toren we heel interessante dingen tegen kunnen komen uit het verleden.”

Reizigers

”Eerst waren de torens daar en toen kwamen vanzelf de eerste reizigers”, beaamt Strouken. Bij het reizen lagen veel gevaren op de loer en het was zeer tijdrovend. ”Ook hier was weer een grote rol weggelegd voor onze Basiliek, die al van heinde en verre te zien was.” Niet alleen reizigers, maar ook marskramers (handelaren), pelgrims, bedevaartgangers en vluchtelingen kwamen naar Oirschot. ”Een bekend verhaal is de geschiedenis van de jonge Italiaanse marskramer Giovanni Antioni Castione Borri. Deze jongenman werd vermoord door Martinus Zoeren uit Arnhem, nadat laatstgenoemde er lucht van kreeg dat de Italiaan 17 gulden ’op zak had’. ”Ook deze plek van de moord is nog te bezoeken in onze gemeente, het bestaat nog steeds. In de bossen naast de Oude Grintweg”, vertelt Strouken wederom gepassioneerd. Ook vertrokken er mensen uit Oirschot waar later een belangrijke rol in de geschiedenis voor weggelegd zou zijn. ”Dan heb ik het over de bekende Oirschotse pastoor Odulphus, die vanuit Oirschot naar Utrecht en later naar Friesland zou reizen om daar net als Bonifatius, de ’nuchtere’ Friezen te bekeren.” Naast deze bekende verhalen bestaat de expositie ook uit andere leerzame feiten en weetjes, die ons veel over het heden en het verleden vertellen. ”En op deze manier zien we dat we vanuit verhalen, tijden kunnen koppelen en zo kunnen zien dat het nu nog doorloopt. Dat is het ’mooiste’ van geschiedenis”, besluit Strouken haar verhaal.