Waar de meeste minderjarige jongens in de ochtend door de COA-medewerkers uit bed getrommeld moeten worden en in allerijl richting de schoolbus gebonjourd – “Ik heb geen zin”, brommen ze vanonder hun dekens – is er in het AZC Oirschot ééntje die al vroeg zijn wekker gezet heeft, gedoucht is, zijn boterhammen al heeft klaargemaakt en zijn boekentas gereed heeft staan. De mentoren noemen hem een “voorbeeld voor de anderen”. In dit artikel moeten we de veiligheid van deze jongen bewaken, daarom noemen we hem “Knie”. Ik mag hem interviewen, en dat gaat gemakkelijk, want hij spreekt een prachtig Nederlands.

Marieke Kessels

Hoe komt dat eigenlijk, dat jij zo’n georganiseerde jongen bent?

Knie: “Ik ben nu 1 jaar en 6 maanden hier in Nederland. Ik ben toen meteen begonnen met het leren van de taal. Toen dacht ik bij mezelf: ‘Knie, je bent binnengekomen in een land met een systeem. In je vorige land, Somalië, was er geen systeem.’ Dat was nu juist de reden waarom ik was gevlucht: ik had de chaos verlaten voor de orde. Dus het was een logisch besluit om mij aan de regels van het systeem te houden.” Maar in een land met een systeem zijn altijd mensen die graag tegen het systeem ingaan. Misschien hou ik daar zelf ook wel van, eigenlijk. Knie: “Nee, ik hou daar niet van. Er tegenin gaan is niet goed voor mij persoonlijk. Ik hou van nette dingen, mijn karakter is zo, dus eigenlijk is het niet eens een keuze. Mijn ouders hebben mij ook zo opgevoed: jij moet netjes zijn.”

Wat merkte je in jouw dagelijks leven van de chaos in Somalië?

Knie: “Somalië is een van de onveiligste landen ter wereld. De mensen moeten er de regels van Al-Shabaab volgen. Je mag er geen muziek luisteren, niet alle kapsels zijn toegestaan, je moet een lang gewaad dragen. En je mag niet naar de film in de bioscoop – de bioscopen zijn dicht. En de traditionele jurk voor vrouwen, die een schouder bloot laat, is verboden. Dat zit zo. Somalië is gevormd door de koloniale mogendheden uit vijf delen. In die eerste periode had het land een goede economie en heerste er orde, er was een deugdelijk leger. Maar toen werd de president doodgeschoten, doordat het leger de macht innam. De legerbaas werd de dictator. Sinds 1991 woedt er nu een burgeroorlog. Dood, aanslagen, bloed en moord zijn overal. Al-Shabaab is sinds 2005 actief in mijn dorp van herkomst. Zij willen van Somalië een fundamentalistisch land maken: zij willen een extreme vorm van islam aan de bevolking opdringen. De gewone islam zegt bijvoorbeeld dat mensen van alle geloven vreedzaam met elkaar moeten samenleven. Maar als ik met jou, Marieke, nu zat te praten in Somalië, dan zou Al-Shabaab jou doodschieten en mij keihard bestraffen. Destijds wilden ze mij hebben als soldaat – ik was toen nog kind. Dus moest ik vluchten. Mijn vader wilde dat zo.”

Hoe is dat gegaan?

Knie: “Op veel manieren: lopend, in auto’s, in vrachtauto’s… Via Turkije naar Griekenland. Daar, in 2021, stuitten we met een groep op Griekse soldaten. Het waren er op dat moment veel meer dan daarvoor, omdat de Taliban toen net in Afghanistan de macht gegrepen had. De soldaten openden het vuur op ons, en toen is een man in mijn buurt in zijn been geschoten. Ik werd opgepakt. Later ontmoette ik er een mensensmokkelaar die me veel vertelde over Nederland. Over het goede onderwijssysteem, bijvoorbeeld.”

En hoe is het leven hier?

Knie: “Ik ben blij dat ik hier veilig over straat kan, ook ’s nachts. Soms ga ik met vrienden naar de bioscoop, dan kan ik veilig met de fiets door het donker weer thuis komen. Mijn vorige mentor Jack [over wie enkele weken geleden een artikel verscheen in deze krant] heeft me een goed beeld van Nederland gegeven. Ik zal hem nooit vergeten. En er is hier een toekomst, tenminste, als de IND beslist dat ik mag blijven. Dat weet ik nog niet. Ik heb nog nooit in mijn leven ergens zo lang op gewacht. En verder, op het AZC heb je geen privacy, dat is lastig. Op je kamer heb je soms momenten dat je alleen wil zijn. Soms heb je emoties die je niet wil tonen. Maar ik heb een hele goede relatie met vrienden en klasgenoten, en met de mentoren van COA. Ik heb hier geleerd wat ondersteuning is en zodoende wil ik sociaal werker worden. Ik ga de komende maanden mijn staatsexamen afronden. Als alles goed gaat ga ik daarna de mbo-opleiding Social Work doen. Ik ben al aangenomen en ingeschreven. Ik wil graag mensen helpen. Maar ondertussen wacht ik de uitslag van mijn asielaanvraag af.”

Is er iets wat je wil meegeven aan de lezers van dit artikel?

Knie: “Ja, ik vind dat de mensen moeten weten wat hun overheid doet. Wat doet de IND precies, en wat zijn haar werkwijzen? Wat is COA en wat zijn zijn methoden? En hoe hangt dit samen met de politiek van het land? Wie bepaalt hoe een organisatie te werk gaat? Ik wil burgers oproepen zich daarin te blijven verdiepen. Want ‘mensen zijn kingmakers’, zo noemen we dat in Somalië. Daarom moet je ook goed nadenken wie je tot king maakt.”