Hele generaties groeiden op met tranentrekkers als ‘Manuela’, ‘Mama’, of ‘Bij de muur van het oude kerkhof’. De smartlap hoort net zo bij de Nederlandse cultuur als boerenkool met worst. Culturele Evenementen Oirschot (CEO) presenteert op zondag 28 januari een heuse Smartlappenparade, waarbij er veel wetenswaardigs verteld wordt over dit bijzondere genre, maar waarbij de bezoekers vooral uit volle borst mee kunnen zingen.

door Rens van Ginneken

“Na de succesvolle Verhalenparade met onder meer Wim Daniëls en Let’s S(w)ing, vorig jaar in het Boterkerkje, ontstond al snel het idee het idee voor een Smartlappenparade, op aangeven van Ko van de Sande”, zo vertelt Louis van Overdijk van CEO. Toon Linssen vult aan: “Als je gaat graven in het smartlappengenre, vind je zoveel mooie dingen. Er is enorm veel materiaal, met vaak een hartverscheurende boodschap.” Van Overdijk knikt. “Toch is de thematiek van de smartlappen is nog best breed: van de moeder-kind relatie tot bedrog, armoede en de dood bijvoorbeeld. Onze presentator – Johan van Genechten – gaat daar een aantal keren wat dieper op in. Waar komt de tekst vandaan, waar gaat het over? Dat soort zaken. Vaak zit er een onvermoed verhaal achter het liedje. Zoals bij ‘M’n Engelbewaarder’ van de zangeres Mieke. Dat werd door Pierre Kartner speciaal voor haar geschreven, naar aanleiding van een zwaar auto-ongeluk dat Mieke zelf had gehad.”

Niet te zwijmelachtig

Bij een smartlappenavond zou de lacherigheid óf de zware emotie op de loer kunnen liggen natuurlijk. “Dat is allebei niet direct de opzet”, aldus Van Overdijk. “Er hangt soms een ‘campy’ sfeertje aan, maar het is toch wel meer dan dat. Maar het moet ook weer niet te zwijmelachtig worden.” De zeer muzikale Van Overdijk stortte zich op een playlist van bijna dertig prachtige smartlappen. “Het bewerken was wel een gigantisch karwei, maar dan heb je ook wat”, vertelt hij met een lach. “De bezoekers krijgen allemaal een programmaboekje waar alle teksten in staan. Deze worden ook op een groot scherm getoond en bij een aantal nummers zingt koor Desnoots mee, zodat het zeker ook een mooi en gezellig meezingfestijn kan worden, voor meerdere generaties geschikt.”

Smartlap is geen levenslied

Voor presentator Johan van Genechten lijkt deze klus een kolfje naar zijn hand te zijn: hij hoefde er in ieder geval niet lang over na te denken toen hij voor de presentatie gevraagd werd. “Ik heb echt wel wat met het genre en je kan me daarin ook wel een purist noemen”, zo lacht hij. “Je moet het ook niet verwarren met het levenslied wat nu erg populair is en waarin ook vrolijk over de zon en de liefde wordt gezongen, door artiesten als René Schuurmans bijvoorbeeld. Ik heb laatst nog eens een boekje doorgenomen met honderd liedteksten van de Zangeres Zonder Naam en dan heb ik het soms echt even te kwaad. Zo’n liedje van haar als ‘Hij was maar een neger’, dat zou tegenwoordig waarschijnlijk niet meer kunnen, maar ik ben er toch van overtuigd dat ze het goed bedoelde en de tekst komt wel aan hoor. Bij een goede smartlap vóel je het verdriet dat erachter zit. Of het nu ‘Ik verscheurde je foto’, of ‘Ik ben Gerrit en ik steel als de raven’ is: het raakt de mensen en ze herkennen zich erin, of voelen zich erdoor gezien en gekend. Bijvoorbeeld bij Marianne Weber hoorde je dat ze het echt doorleefde. Het gaat natuurlijk om de essentie van het leed en dat maakt het vaak onweerstaanbaar om het lekker ongegeneerd mee te zingen.”

Het verdriet druipt eraf

Hij vervolgt: “Ik werd altijd al wel blij van goede smartlappen, maar het kreeg bij mij weer een extra zetje met ‘De Vlieger’ van André Hazes destijds. Ook ‘Aan de muur van het oude kerkhof’ van Willy Derby, later mooi vertolkt door de Zangeres Zonder Naam, is ook zo’n prachtige, met een mooie kleine pauze erin. Het verdriet druipt eraf en het nodigt bijzonder uit om lekker ongegeneerd mee te zingen. Het is een genre waarmee helaas momenteel niet veel meer wordt gedaan, met uitzondering van enkele artiesten in de provincie misschien en de piratenzenders die het nog draaien. Maar gelukkig ligt er nog een schat aan materiaal waar we op 28 januari uitbundig van kunnen genieten!”, zo besluit de presentator.

De Smartlappenparade, georganiseerd door CEO, zondag 28 januari, aanvang 14.30 uur. Locatie: zaal ’t Zand, Bestseweg 52 in Oirschot. M.m.v. Sanne van Overdijk, Let’s (S)wing, Dré van Opstal en koor Desnoots. Presentatie: Johan van Genechten. Entreekaarten à 12,50 euro verkrijgbaar via www.ceoirschot.nl of scan de QR-code.