Voor Bourgondische leven moet je in Brabant zijn, iedereen kent dat spreekwoord en als geboren hunebedbouwer heeft uw columnist dat proefondervindelijk mogen ervaren. Maar dat geldt niet alleen voor ons mensen, ook voor onze beide soorten ratten is Brabant het Nederlandse paradijs. We zijn zelfs bijna uniek want de zwarte kwam komt nu alleen nog voor rond de havens van Amsterdam, Rotterdam en Zwolle en in de regio rond Eindhoven.
Maar dat is niet altijd zo geweest. De zwarte, met zijn staart die langer is dan het lijf, is ergens aan het begin van de Middeleeuwen met handelskaravanen uit Azië meegekomen. Van oorsprong was het een boombewoner die zijn of haar buikje vol kreeg met vruchten of granen. En laat dat nu net het voedsel zijn wat mensen met zakken tegelijk ging verzamelen en verslepen. Eerst liepen ze achter lastdieren aan, later werden het schepen en karren waar ze op mee konden liften. Zo lang hun nieuw ontdekte gebieden niet te koud waren bleken ze in elke stad of dorp te kunnen gedijen totdat in de achttiende eeuw hun iets grotere neef met een korte staart verscheen, de bruine rat. Ook een Aziaat maar veel meer een alleseter en in staat om in onze streken ook zonder menselijke bewoning te overleven in natte moerasgebieden. Zijn wereld dominantie op de zwarte rat heeft de bruine uiteindelijk bereikt door zijn vermogen zelf holen te graven voor zijn kolonies. Zijn neven kunnen dit niet en hebben kruipruimtes, zolders of schuren nodig als onderkomen. Een ander verschil is dat de bruine kolonies kan stichten tot wel 200 dieren terwijl het bij de zwarte bij een bescheiden 20 – 60 blijft.
Ratten waren eens exoten maar zijn inmiddels volledig ingeburgerd net als fazanten en konijnen. Omdat de zwarte veel meer aan mensen gebonden is hebben simpele maatregelen om verspreiding via schepen te voorkomen uitstekend geholpen. Een schijf om een tros is al voldoende om het beestje de weg te versperren. Maar de bruine meisjes en jongens zijn veel vindingrijker en kunnen in ons kikkerlandje letterlijk overal komen. Ongemerkt en ongezien want pas als de zon onder gaat worden ze actief en storten zich op alle lekkernijen die wij om ons heen verzamelen. Bestrijden is een enorme uitdaging want juist de bruine is ontzettend slim. Een klapval voor hun deur neerzetten? Werkt zelden want de verkenner die als eerste buiten komt ziet, ruikt of hoort elke verandering in hun omgeving. En omdat een nest meerdere gangen heeft kiezen ze gewoon een andere die we nog niet gezien hebben.
Ratten zijn helaas niet alleen vervelende knagers maar ook nog eens overbrengers van ziektes waar mensen overgevoelig voor blijken te zijn. De zwarte dood uit de Middeleeuwen bijvoorbeeld. Ergens in Azië was de pest bacterie vanuit verschillende knaagdieren via rattenvlooien bij de zwarte terecht gekomen. Omdat in de Aziatische steppes toen nog geen overvolle steden voorkwamen was het effect op mensen nog beperkt. Maar in Europa bleek de mensenvlo heen en weer te hoppen tussen rat en Middeleeuwse stedeling met dramatische gevolgen. Meer dan een derde van de bevolking overleed aan builenpest. Inmiddels kan deze ziekte uitstekend bestreden worden met diverse antibiotica maar we zijn nog niet van de rattenellende af. De bruine kan de ziekte van Weill overbrengen zonder tussenkomst van een gezellig bijtertje. Druppeltjes urine zijn al voldoende om hond, rund en mens te besmetten met leptospirosen. Een bacterie die griepachtige verschijnselen veroorzaakt en in ernstige gevallen ook leveraandoeningen en hersenvliesontsteking.
Hoewel uw columnist graag pleit voor vreedzame oplossing mag u bij de bruine rat helemaal losgaan. Helaas zal u in de meeste gevallen een professionele rattenbestrijder nodig hebben om een eind te maken aan deze meeëters.