De Canon van Nederland is een begrip geworden, vol met iconen van de Nederlandse geschiedenis, van hunebedbouwers tot Aletta Jacobs. Maar vanaf oktober 2023 is er nog een andere canon om te verkennen: de groene canon van de Nederlandse natuur. Ons land is immers geen kaal toneel; de natuur is de achtergrond van elke historische gebeurtenis. Vaak is de natuur zelfs een bepalende factor in de geschiedenis en cultuur. Haring bracht welvaart in Zuiderzee havens en regenwormen fungeren als onbetaalde bodemingenieurs.

Schrijver Dick de Vos is de geestelijk vader van deze sprankelend nieuwe canon. Geen ellenlange verkiezingen waarbij diegene die de meeste handtekeningen kan verzamelen zeker weet dat zijn favoriete strontvlieg of bonte vliegenvanger een plekje krijgt in de eregalerij. Een select team van wetenschappers onderbouwden zijn keuzes of gaven input om juist enkele soorten toch maar op te nemen. Zo staat de inmiddels bijna uitgestorven nationale vogel, de grutto, er uiteraard in maar ook de vos die volgens allerlei onzinverhalen juist de grutto aan het uitmoorden is. Reintje heeft zijn plaats te danken aan het misschien wel meest beroemde Middeleeuwse verhaal over de vos Reinaerde. Brabantse bomen als linde, populier, grote den en schietwilg hebben ook een plek gekregen. Van een boom met koninklijke allure waaraan de plaatsnaam Leende nog steeds herinnerd, de meeste gebruikte houtsoort voor klompen, een boom voor mijnhout en natuurlijk de bron van bestaan voor vroegere griendwerkers in de Biesbosch. Zelfs het Limburgse zinkviooltje heeft een plek gekregen en dat terwijl het juist symbool staat voor oeroude maar daarom niet mindere smerige bodemvervuiling met zink, cadmium en lood uit de Belgische mijnen in de Voerstreek.

Elk van de vijftig karakteristieke soorten planten en dieren is gelinkt aan een jaartal. Van een micro organisme die 1 miljard geleden al present was tot de zandhagedis die in 2022 weer nieuwe levensruimte kreeg. Zo staat struikhei bij 6000 voor Christus. Toen de eerste landbouwers de Hollandse bossen gingen kappen of afbranden, akkers aanlegden en deze na drie jaar braak lieten liggen kreeg de prachtige paarse heide zijn kans. De haring staat bij 1380 met de zogenaamde Hollandse uitvinding van het haring kaken. Inmiddels weten we dat dit al decennia eerder gedaan werd maar dat maakt het verhaal niet minder mooi. 1985 moet het doen met de rode Amerikaanse rivierkreeft en zijn parasiet waardoor onze eigen Europese rivierkreeft het loodje heeft gelegd. De kokkel staat bij 2005, het jaar dat Economische Zaken door de rechter gedwongen werd de kokkelvisserij op de Waddenzee aan banden te leggen. Jaarlijks werd in dit Unesco Werelderfgoed de bodem tientallen keren omgeploegd, trekvogels verhongerden, vispopulaties storten in. En natuurlijk staat de wolf er in. Met de eerste Gelderse wolvenroedel in 2015 was de terugkeer van ons grootste roofdier afgerond.

Zoekt u nog inspiratie voor een leerzaam Kerst cadeau? Dan is deze Canon van de Nederlandse Natuur een absolute aanrader.