Hij brengt architectuur, mensen, straatbeelden en modderbubbels zó in beeld dat je er onmogelijk achteloos aan voorbij kan lopen. Ook zijn dronefotografie is een klasse apart en toont onze wereld vanuit een spannend perspectief. Altijd zoekt Bart Smulders (68) het bijzondere in iets wat schuurt met ‘het gewone’, of waarin lijnen en ritmiek een glorieuze hoofdrol gaan spelen. Na drie decennia is de oud-Beerzenaar blij weer terug te zijn in Brabant. In Hilvarenbeek ondervond hij in 2022 een welkome ‘homecoming’. Vanaf 25 november exposeert hij er zijn werk in Elckerlyc.

door Rens van Ginneken

“Het bevalt zeer goed om weer terug in Brabant te zijn, na 29 jaar in Utrecht en Vianen”, vertelt Smulders in zijn Hilvarenbeekse woonkamer. “Je legt hier zoveel makkelijker contact.” Hij groeide op in Middelbeers als zoon van de lokaal nog altijd zeer bekende huisarts Paul Smulders. “Mijn partner Petra kwam oorspronkelijk uit Moergestel, dus hier in Hilvarenbeek zitten we mooi in het midden van onze roots”, lacht de amateurfotograaf. “Ik pak mijn oude vriendschappen heel snel weer op, dat voelt goed.”

Kunstacademie ‘te vaag’

Zijn faam als begaafd amateurfotograaf kwam min of meer natuurlijk tot stand, hoewel hij wel deels een artistieke opleiding volgde. “Ik heb twee jaar van de kunstacademie gedaan, maar ik vond het uiteindelijk veel te vaag en ‘zweverig’ voor mij. Ik zocht liever mijn eigen weg. Houtbewerking bleek me veel meer te trekken. Het grootste deel van mijn leven ben ik zelfstandig meubelmaker en ontwerper geweest: een beroep dat ik leerde bij echte vakmensen. Het ontwerpen vond ik altijd het mooiste onderdeel van mijn werk. Dat creatieve zat er inmiddels toch wel in”, aldus Smulders.

Liefst bij het raampje

Het fotograferen zat er óók al langer in, zo zegt hij. “Op de kunstacademie zag je me altijd al met een camera. Vooral bijzondere vormen, ritmes en structuren wilde ik altijd vastleggen. Toen begin deze eeuw de digitale fotografie opkwam heeft dat – met alle extra mogelijkheden – gezorgd dat het fotograferen voor mij steeds belangrijker werd. Zo ging ik me specialiseren in nabewerking, Photoshop, kadering en kleuring bijvoorbeeld.” Sinds 2016 kwam daar nog een bijzondere specialisatie bij. “Ik had altijd al een fascinatie voor landschappen, zeker van bovenaf: dat geeft toch een heel ander perspectief dan ons normale ‘op-maaiveld-beeld’. In het vliegtuig wil ik ook altijd bij het raampje zitten. Het lijnenspel, de structuren in het landschap en zaken die je op maaiveldniveau niet eens opvallen: prachtig vind ik dat!”

Fascinatie voor het vogelperspectief

Zo leerde hij zichzelf zo’n zeven jaar geleden de dronefotografie aan, later gevolgd door een brevet. “Er zijn nogal wat regels en beperkingen waarmee je rekening moet houden.” Smulders liet zich er niet door afschrikken, integendeel: hoe meer hij met dronefotografie bezig was, hoe groter de fascinatie werd. “Met name loodrechte fotografie vind ik heel boeiend. Dan zie je het lijnenspel, schaduwwerkingen en welvingen het beste. Dat geeft hele boeiende foto’s én inzichten. Zo fotografeerde ik in Vianen welvingen en lijnen in het landschap die ik niet kon thuisbrengen. Bleken het de contouren van een verdwenen kasteel te zijn!” Of hij deze fascinatie voor het vogelperspectief van een vreemde heeft? “Het aparte is dat ik 1981 samen met mijn vader in het Oude Kerkje in Middelbeers heb geëxposeerd. Hij kon zeer goed tekenen. Er was een tekening van hem bij van het Oude Kerkje zelf, van bovenaf getekend. Ik heb me altijd afgevraagd hoe hij zich dat kon verbeelden, want het klopte ook precies.”

Nieuwe dimensie

Hij toont verbluffend mooi fotowerk: kassencomplexen, bollenvelden, parkeerterreinen, een betonfabriek, met een meesterlijk oog voor ‘het uitzonderlijke in het gewone’. Het samenspel van bomen of fietsen en schaduwen zorgen voor een vervreemdende of intrigerende nieuwe dimensie. Ook het kleurenspel en de ritmiek in het beeld zet hij schijnbaar achteloos naar zijn hand en soms zie je pas na uitgebreider bestuderen dat het geen Legoblokjes zijn, maar geparkeerde trailers. Door de positionering en kadering wordt de onvermoede artistieke beeldkwaliteit van het landschap - ook in ons overgereguleerde polderlandje - feilloos en betoverend in pixels gevangen en versterkt door Smulders’ fotografische zienswijze.

Fractie van een seconde

Tijdens de expositie in De Elckerlyc toont hij naast zijn dronefotografie ook nog andere fraaie series. Maar of het nu straatfotografie, architectuur, of de serie ‘Versteend Verdriet’ is: altijd wordt er iets bijzonders toegevoegd of uitgelicht. Een foto van het Utrechtse Science Park laat je hersenhelften even tegen elkaar schuren: door de positionering van de camera ten opzichte van de gebouwen lijkt het ene drie- en het andere ineens tweedimensionaal. “Ondanks mijn specialisatie in dronefotografie ben ik toch redelijk allround”, vertelt Smulders bij haarscherpe beelden van opspattend water of modderbubbels. “Zo’n ‘bevroren’ beeld van een modderbubbel wordt bijna een sculptuur, voor één milliseconde. Precies dat mooie beeld komt nooit meer terug. Dat fascineert me mateloos.”

Onder de paraplu van De Werckwinkel

“Ik kijk zelf erg uit naar deze solo-expositie in de fraaie gang van Elckerlyc, onder auspiciën van De Werckwinckel en Louis de Groot. De opening wordt gedaan door André van Hooijdonk, de voormalig secretaris van de Koninklijke Fotobond. In Vianen was hij ook voorzitter van de fotoclub: hij heeft veel van mijn ontwikkeling van dichtbij meegemaakt. En het mooie is dat in Elckerlyc dan ’s avonds mijn beste vriend van de lagere school, Harrie van Hoof, optreedt met de Leonard Cohen Tribute Band!” De Brabantse cirkel lijkt weer rond voor hem, alsof hij nooit weg was.

Bart Smulders exposeerde eerder in onder meer Vianen, Delft, Lisse en Oirschot. Komend voorjaar wordt zijn dronefotografie nog tentoongesteld bij Aviodrome. Als coördinator Landelijke Groep Dronefotografie van de Fotobond zet hij zich in om deze relatief nieuwe vorm van fotografie op de kaart te zetten. Hij is lid van fotogroep FOMO in Moergestel. De solo-expositie van Bart Smulders in Elckerlyc opent op 25 november om 15.00 uur en loopt tot en met 2 januari 2024.

Meer info: www.bartsmulders.nl